Postępowanie o zatwierdzenie układu jest jednym z czterech postępowań restrukturyzacyjnych uregulowanych w przepisach ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne.
Przypomnijmy, że Prawo restrukturyzacyjne zaczęło obowiązywać w dniu 1 stycznia 2016 r., w wyniku dużej reformy gałęzi prawa nazywanego insolwencyjnym (z ang. Insolvence). Wcześniej obowiązującą ustawę z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze zastąpiły dwa akty prawne. Dotychczasowa ustawa zmieniła nazwę na Prawo upadłościowe, a obok niej wprowadzono nową regulację pn. Prawo restrukturyzacyjne. Ta ostatnia ustawa wprowadziła do polskiego porządku prawnego nieznane dotychczas, bo tylko częściowo wykorzystywane w tzw. upadłości układowej, rozwiązania mające na celu uniknięcie upadłości podmiotu mającego poważne problemy finansowe.
Czym jest postępowanie o zatwierdzenie układu?
Postępowanie o zatwierdzenie układu jest procesem, w którym dłużnik samodzielnie wypracowuje ze swoimi wierzycielami tzw. układ – generalną umowę dłużnika z wierzycielami, której przedmiotem jest uregulowanie zasad spłacania istniejących zobowiązań. Jest postępowaniem najprostszym i najmniej sformalizowanym spośród wszystkich postępowań restrukturyzacyjnych, w których wyróżniamy jeszcze: przyspieszone postępowanie układowe, postępowanie układowe i postępowanie sanacyjne.
Trochę historii
Postępowanie to w praktyce okazało się nieefektywne, co znalazło wyraz w ilości otwartych tego typu procesów. Według danych dotyczących postępowań, co do których obwieszczenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym ukazało się do 31.12.2020 r. przeprowadzono 38 postępowań o zatwierdzenie układu, czyli niewielki procent ze wszystkich 2299 postępowań restrukturyzacyjnych (Żródło: SpotData, Zimmerman Filipiak Restrukturyzacja. Restrukturyzacje w Polsce. Raport po zwartym kwartale 2020)
Postępowania o zatwierdzenie układu nie sprawdziły się. Choć z założenia ten rodzaj postępowania restrukturyzacyjnego jest najbardziej dostępny dla dłużnika, gdyż do jego otwarcia nie trzeba angażować Sądu to nigdy nie była to restrukturyzacja preferowana zarówno przez dłużników jaki i samych doradców restrukturyzacyjnych. W ślad za otwarciem restrukturyzacji w trybie o zatwierdzenie układu dłużnik nie może liczyć, w przeciwieństwie do pozostałych rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych, na jakąkolwiek ochronę przed czynnościami tych wierzycieli, którzy porozumieniem z dłużnikiem zainteresowani nie są. Dłużnik musi nierzadko walczyć o porozumienie z wierzycielami w warunkach toczących się równocześnie postępowań egzekucyjnych jak i innych czynności windykacyjnych co jest zadaniem ekstremalnie trudnym i nierzadko z góry skazanym na porażkę. Dość wskazać, że przepisy o postępowaniu o zatwierdzenie układu nie przewidywały moratorium na spłatę długów układowych w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, co jest absolutnym standardem w pozostałych postępowaniach ukształtowanych w Prawie Restrukturyzacyjnym – komentuje kwalifikowany doradca restrukturyzacyjny Jacek Pietrzela. Jeden z 38 kwalifikowanych doradców restrukturyzacyjnych w Polsce, nadzorujący jedne z pierwszych postępowań o zatwierdzenie układu w Polsce.
Przyczyn małej popularności tego typu postępowań należy upatrywać w braku regulacji chroniących dłużnika w trakcie trwania restrukturyzacji. W odróżnieniu od pozostałych postępowań ustawodawca nie przewidział skutku otwarcia tego typu postępowania w postaci zawieszenia postępowania egzekucyjnego.
Wkracza koronawirus
Wiele zmieniła epidemia COVID-19. Jej wynikiem było wprowadzenie do porządku prawnego uproszczonego postępowania o zatwierdzenie układu – odrębnego postępowania nazywanego często uproszczonym postępowaniem restrukturyzacyjnym. Choć jest ono oparte na bazie postępowania o zatwierdzenie układu, łączy w sobie skutki postępowań formalnych, otwieranych z mocy orzeczenia sądu z odformalizowaniem i prostą postępowania o zatwierdzenie układu. Na efekty nie trzeba było długo czekać. Do końca 2020 roku otwarto 389 tego typu postępowań. Już w I kwartale bieżącego 2021 r. tych postępowań wszczęto 357. II kwartał 2021 to 423 nowe postępowania. W porównaniu do innych postępowań uproszczona restrukturyzacja dyskwalifikuje pozostałe. Jej odsetek to 92% wszystkich postępowań restrukturyzacyjnych otwartych w II kwartale 2021 r. (źródło: MGW Restrukturyzacja przedsiębiorstw w II kwartale 2021 roku. Analiza i interpretacja postępowań restrukturyzacyjnych https://restrukturyzacja.mgwccg.pl/media/MGW-Raport-IIQ2021.pdf).
Wejście w życie regulacji dotyczących uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego spowodowało całkowite zniknięcie postępowania o zatwierdzenie układu z praktyki stosowania prawa restrukturyzacyjnego.
Idzie nowe …
Prawdopodobnie ta popularność uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego zdecydowała o przedłużeniu możliwości jego wszczęcia. Początkowo zakładano, że ostatnie postępowania zostaną otwarte 30 czerwca 2021 r. Ustawą nowelizującą z dnia 28 maja 2021 r. możliwość tą przedłużono do 30 listopada 2021 r., jednocześnie wprowadzając znowelizowane regulacje dotyczące postępowania o zatwierdzenie układu.
Od 1 grudnia 2021 r. to postępowanie o zatwierdzenie układu ma „przejąć” rolę uproszczonej restrukturyzacji. Nowelizacja wynikająca z ustawy z dnia 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych i innych ustaw wprowadza nowe uprawnienia dłużnika w postępowaniu o zatwierdzenie układu koordynując ich wejście w życie z zakończeniem możliwości otwarcia uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego.
Sprawdzone rozwiązania, które dają dłużnikowi możliwość zawieszenia prowadzonej przeciwko niemu egzekucji w wyniku obwieszczenia o otwarciu uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, mają działać w nowym postępowaniu o zatwierdzenie układu.
Podstawowe zasady prowadzenia omawianego postępowania pozostaną niezmienione. Ma i będzie ono miało na celu przeprowadzenie głosowania i wypracowania układu a następnie jego zatwierdzenie przez sąd. Do jego otwarcia niezbędne jest i będzie zawarcie umowy o sprawowanie nadzoru nad przebiegiem postępowania z osobą posiadającą licencję doradcy restrukturyzacyjnego.
Istotnie zmieni się rola nadzorcy układu w takim postępowaniu. To on zamiast dłużnika będzie zbierał głosy. Będzie też zobowiązany do założenia i prowadzenia akt postępowania w systemie teleinformatycznym.
Obwieszczenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o ustaleniu dnia układowego ma powodować z mocy prawa zawieszenie egzekucji skierowanych do majątku dłużnika i niemożność jej rozpoczęcia przez okres trwania postępowania ( z założenia mający trwać 4 miesiące). Co istotne znowelizowane przepisy dotyczące wskzanego skutku nie powinny wywoływać w praktyce takich wątpliwości, jakie pojawiają się w przypadku uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego. Zabieg ustawodawcy w postaci odwołania do przepisów o postępowaniu sanacyjnym powoduje, iż bezdyskusyjnym skutkiem obwieszczenia będzie zawieszenie wszystkich postępowań egzekucyjnych skierowanych do majątku dłużnika. W postępowaniu uproszczonym przepisy nie są jednoznaczne i wywołują w praktyce problemy związane ze skutkiem zawieszenia egzekucji w stosunku do wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo. Znowelizowane przepisy dają istotną przewagę nowego postępowania o zatwierdzenie układu nad przyspieszonym postępowaniem układowym (w skrócie PPU). Otwarcie PPU (na mocy wydanego przez sąd postanowienia) powoduje z mocy prawa umorzenie egzekucji dotyczącej wierzytelności tzw. układowych. W praktyce oznacza to niepełną ochronę dłużnika, bowiem m.in. wierzyciele posiadający zabezpieczenie hipoteczne mogą nadal prowadzić egzekucję z nieruchomości, na której ciąży hipoteka. W postępowaniu o zatwierdzenie układu po 1 grudnia 2021 r. po dokonaniu obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, taka egzekucja ulegnie zawieszeniu.
Brawo! Racjonalny Ustawodawca
Wprowadzenie nowych przepisów do postępowania o zatwierdzenie układu świadczy o racjonalności prawodawcy. W wyniku ich zastosowania w dłuższej perspektywie powinno dojść do przerzucenia istotnej części ciężaru prowadzenia procesów restrukturyzacyjnych na doradców restrukturyzacyjnych i odciążenia w ten sposób sądów, co należy oceniać bardzo pozytywnie. Zakładając, że nowe postępowania o zatwierdzenie układu będą się cieszyły taką samą popularnością, jak uproszczone postępowania restrukturyzacyjne, ograniczenie pracy sądu wyłącznie do zatwierdzania układu powinno wpłynąć istotnie na szybkość, a przez to również skuteczność procedur restrukturyzacyjnych. Przewidywalne terminy sądowe w istotny sposób mogą przyczynić się do popularności restrukturyzacji, która zarówno dla dłużnika jak i wierzyciela jest szansą na realizację własnych interesów gospodarczych. Z jednej strony dłużnik może liczyć na drugą szansę i kontynuowanie swojej działalności, z drugiej wierzyciel – na terminowe i skuteczne uzyskanie zaspokojenia. I o to chodzi!